Nhiều người thường cho rằng, việc cắt giảm chất béo trong khẩu phần ăn có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, đây là lầm tưởng khiến cơ thể thiếu hụt đi một trong ba nhóm chất dinh dưỡng quan trọng, gây ảnh hưởng đến cấu trúc của tế bào cũng như quá trình đổi chất. Trong bài viết này, hãy cùng 9hieu Blog tìm hiểu chất béo là gì cũng như vai trò của chúng đối với sức khỏe con người.
Chất béo là gì?
“Chất béo là gì” là câu hỏi nhận được nhiều sự quan tâm. Trong dinh dưỡng, sinh học và hóa học, chất béo (lipid) thường được dùng để chỉ bất kỳ este nào của axit béo hoặc hỗn hợp của các hợp chất đó. Đây là một trong ba nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe của con người, cùng với carbohydrate và protein.
Bạn có thể tìm thấy lipid trong các sản phẩm, thực phẩm như bơ, sữa, mỡ động vật, mỡ lợn, thịt xông khói… Chất dinh dưỡng này không chỉ cung cấp năng lượng cho hoạt động sống của cơ thể mà còn đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc của tế bào, đồng thời thúc đẩy quá trình trao đổi chất, bao gồm dự trữ năng lượng và cách nhiệt.
Phân loại chất béo
Bên cạnh tìm hiểu chất béo là gì, việc kiểm soát nhóm chất này còn phụ thuộc vào việc phân loại thực phẩm chứa nhiều axit béo tốt và axit béo xấu, với định nghĩa như sau:
Chất béo tốt
Nhóm này gồm các loại axit béo không bão hòa. Có đặc điểm không đông đặc ở nhiệt độ thường, tồn tại ở 2 dạng là không bão hòa đơn và không bão hòa đa, cần hấp thụ vào cơ thể qua chế độ ăn uống. Sở dĩ được xếp vào nhóm chất béo tốt là vì chúng có khả năng làm giảm cholesterol trong máu, hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch, sản sinh cholesterol tốt cho cơ thể, ngăn ngừa các vấn đề về tim…
Chất béo xấu
Nhóm chất này gồm 2 loại là axit béo bão hòa và axit béo chuyển hóa, có khả năng đông đặc ở nhiệt độ thường và khiến cơ thể sản sinh ra cholesterol xấu (LDL) làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến các vấn đề như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim… gây nguy hiểm cho sức khỏe.
Vai trò dinh dưỡng của chất béo đối với cơ thể
Nhiều người cho rằng muốn giảm cân, chỉ cần cắt giảm nhóm chất này trong chế độ ăn uống. Tuy nhiên, đây là một quan điểm sai lầm xuất phát từ việc chưa hiểu rõ chất béo là gì cũng như tầm quan trọng của nhóm chất dinh dưỡng này. Nhìn chung, chất béo gồm 2 loại có ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đến sức khỏe. Trong đó, các loại axit béo tốt nên được bổ sung thông qua các loại thực phẩm lành mạnh để:
Cung cấp năng lượng
Thống kê cho thấy, 1g lipid tương ứng với 9 kcal, mang đến nguồn năng lượng dồi dào cho cơ thể. Thực phẩm giàu lipid đóng vai trò quan trọng trong quá trình nạp năng lượng ở những người lao động nặng, đồng thời phục hồi dinh dưỡng cho người bị ốm, phụ nữ có thai, đang trong thời kỳ hậu sản và trẻ nhỏ. Khi nguồn năng lượng đến từ bên ngoài, chủ yếu qua thức ăn tạm thời bị ngưng hoặc giảm sút, lipid còn hỗ trợ thúc đẩy hoạt động sống của cơ thể bằng năng lượng được dự trữ trong mô mỡ.
Hỗ trợ hấp thụ vitamin tốt hơn
Chất béo có công dụng giúp cơ thể vận chuyển và hấp thụ các loại vitamin cần thiết như vitamin A, D, E, K… Từ đó nâng cao sức khỏe, gia tăng khả năng miễn dịch, chống lão hóa và bảo vệ thị giác. Điều này đồng nghĩa với việc khi cắt giảm nhóm chất này trong khẩu phần, cơ thể sẽ khó hấp thụ vitamin hơn thông thường.
Cung cấp các axit cần thiết
Thành phần của chất béo chứa nhiều loại axit béo thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được như acid α linoleic (trong omega-3), acid linoleic (Omega-6)… Do đó, thông qua các loại thực phẩm lành mạnh, bạn có thể bổ sung những loại axit béo này cho cơ thể.
Nhìn chung, omega-3 thường có trong hải sản, hạt lanh, quả óc chó, rau quả lá xanh, cây họ đậu… Còn omega-6 chứa nhiều trong các loại thực phẩm như hạt hướng dương, đậu nành, đậu phộng và dầu hạt cải.
Tác hại của chất béo xấu đối với sức khỏe
Như đã đề cập ở trên, chất béo xấu gồm 2 loại là chất bão hòa và chuyển hóa. Khi tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh, hàm lượng LDL tăng cao trong máu có thể gây ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe.
- Chất béo bão hòa: Các loại axit béo thuộc nhóm này là nguyên nhân dẫn đến hàm lượng cholesterol xấu (LDL) trong cơ thể gia tăng, từ đó gây ra các vấn đề về tim mạch. Chúng thường có trong các loại thực phẩm khá quen thuộc như thịt mỡ, trứng, da, chế phẩm từ sữa, dừa, bơ cacao, khoai tây chiên, bánh quy…
- Chất béo chuyển hóa: Đây là loại chất béo bị hydro hóa trong quá trình chế biến, có khả năng làm giảm cholesterol tốt (HDL), tăng cholesterol xấu (LDL) và chỉ số mỡ máu triglyceride. Các loại thực phẩm chứa nhiều chất này là bánh quy, bánh ngọt, đồ ăn nhẹ, thực phẩm đông lạnh…
Một số cách kiểm soát chất béo trong cơ thể
Hiểu chất béo là gì có thể giúp bạn xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, kiểm soát lipid trong cơ thể một cách hiệu quả, đồng thời hạn chế tối đa những căn bệnh do nhóm chất này gây ra. Nhìn chung, bạn nên chủ động thay thế các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa. Như vậy mức cholesterol tốt trong máu sẽ luôn được duy trì ổn định.
Sau đây một số lưu ý trong quá trình xây dựng chế độ ăn, kiểm soát tốt lipid.
- Giới hạn lượng thịt đỏ tiêu thụ trong ngày hoặc trong tuần, thay vào đó là các loại thực phẩm giàu axit béo tốt như cá, đạm thực vật, thịt da cầm đã bỏ da…
- Không sử dụng các loại thức ăn nhanh vì chúng thường chứa nhiều axit béo chuyển hóa.
- Với các món nướng, bạn có thể sử dụng dầu thực vật như dầu hạt cải, dầu đậu nành. Ngoài ra có thể dùng dầu oliu khi nấu ăn hoặc trộn salad.
- Ưu tiên sử dụng các loại bơ làm từ thực vật thay vì bơ cứng.
- Chọn thức ăn nhẹ tốt cho sức khỏe, tránh dùng các loại chứa nhiều axit béo bão hòa như bánh quy, khoai tây chiên…
Song song với các loại axit béo gây hại cho sức khỏe là những nhóm chất giúp sản sinh cholesterol tốt, ngăn ngừa vấn đề về tim mạch. Do đó, sau khi hiểu được chất béo là gì cũng như vai trò của nhóm chất này, bạn có thể kiểm soát hàm lượng nạp vào trong cơ thể. Để đọc thêm nhiều bài viết khác về chủ đề dinh dưỡng, đừng quên truy cập website 9hieu – trang thông tin uy tín hàng đầu hiện nay bạn nhé.
Nguồn tham khảo:
Trả lời